Ailədə uşaq valideyn münasibətləri

 

Hər birimizin ilk addımlarımızdan başlayaraq həyatımızda baş verəcək hər hadisədə öz təsirini göstərən - valideynlərimizlə olan münasibətlərimizdir. Onların bizimlə münasibəti, bizim həyatla münasibətimizi formalaşdırır. Zaman keçdikcə onlar kimi danışmağa, gülməyə və yaşamağa başlayırıq. Hadisələrə verdiyimiz reaksiyaların bir çoxunda vaxtı ikən valideynlərimizin eyni situasiyaya olan davranışları yatır. Fərqli xüsusiyyətlərimiz olsa belə onların həyatımıza təsirsiz olduğunu demək absurd bir yanaşmadır.

Böyüdükcə fərqli mühitlərə düşür, həmin insanlara da ailəmizin bizə və ətrafına davrandığı kimi davranmağa başlayırıq. Sonra yavaş-yavaş onlardan da nələrisə öyrənir və özümüzə tətbiq etməyə çalışırıq. Sanki hər birimiz dağınıq pazıllar halında dünyaya gəlir və öz parçalarımızı düşdüyümüz mühitlərdən toplayırıq, yeni bir mən yaradırıq.

Övladlarımıza öyrətdiyimiz hər şeydə öz ailəmizdən, uşaqlığımızdan bir parça olur. Bəzən isə sadəcə bunun üçün çalışırıq. Özümüz çətin şəraitlərdə və fərqli xarakterli insanların təkidlərinə məruz qalaraq böyümüşüksə bunu onlara yansıdmaq istəmirik.

Fərd kimi doğulub şəxsiyyətə çevrilmə yolunda bizi eyniləşdirmək və eyni ağacın meyvələriymiş kimi bir ad altına salmaq istəyən şəxslər və mühitlər çox olmuşdur. Lakin insanın dərk etməli olduğu əsas nüanslardan biri də odur ki, biz o ağacın özüyük. Bizim qol-budaqlarımız kainatın dərinliklərinə doğru uzanır və biz sonsuz enerjinin mənbəyinə toxunuruq. Özümüzü nə qədər inkişaf etdirsək, nə qədər çiçəklənsək bu intibaha övladlarımız da bizim qədər sevinəcək və öz payını alacaqdır.

Övladlarımız zərif bir melodiya kimi dinlənilməyi gözləyir. Onlara vaxt ayırmaq, anlamaq və əylənmək lazımdır. Bir çox insanlardan eşidəcək və ya bir çox yerlərdən oxuyacaqsınız ki, “valideyn-uşaq münasibətlərini düzəltmək üçün uşaqların yanında olmaq lazımdır”. Bəs sizcə bu düzgün yanaşmadır? Əlbəttə ki xeyir.

Yaxın misal olaraq karantin dönəmindən bəhs edə bilərik. Əgər yanaşı olmaq hər problemi  həll edirsə bu dönəmdə bütün gün bir evdə və üz-üzə olan insanlar niyə hələ də hirsli və soyuqdurlar? Niyə hələ də uşaqlar evin səs-küylü və monoton ab-havasına uyğunlaşmağa çalışır? Çünki problem məsafədə deyil, insanların düşüncə və hərəkətlərindədir.

Ata bütün gün televiziya və ya telefon qarşısında vaxt keçirir, ana yemək və ev işlərilə məşğuldur, uşaq isə səssiz qalsın deyə yenə hansısa oyuncaqla və ya ən pisi olaraq telefonla aldadılıb. Ani gələn uşaqlıq enerjisi və refleksi ilə uşaq coşarsa, bu zaman məsələ daha da qəlizləşir. Axı sistemdə xəta baş verir, axı o susmalıydı elə deyil?! Düşüncələri suallarla dolu olan bir zamanda onu tək qoymaq və sadəcə yanındayam demək onun bundan sonrakı hərəkətlərində sizi günahkara çevirir.

Gəlin “övladlarınızın yanında olun!” cümləsinə aydınlıq gətirək:

o      Onlara xüsusi olaraq vaxt ayırın

o      Suallarını dinləyin, dürüstcə cavablayın

o      Onlara qarşı təmkinli olun

o      Səhv etdikləri zaman anlayışla və qayğıyla yanaşın

o      Onların etiraflarını dinləyin və kəskin reaksiyalar verməyin

o      Xəyal dünyasına daxil olun və anın dadını çıxarın

o      Onları həddindən çox dərslə yükləməyin

o      Hər mühiti onlar üçün əyləncəli və rəngarəng bir yerə çevirin

Övladlarınıza inanmaq və dəstəkləmək sizə çətin gəlməsin. Onları hətta çəkdikləri ev rəsmi evə bənzəməsə belə dəstəkləyin, təbrik edin. Sizə bir stəkan su gətirərkən yerə damlasa, dağılsa belə onlara təşəkkür edin. Onlarda daxili inamı və sizə qarşı üstün reaksiyaları ancaq belə inkişaf etdirmək olar. Sizə necə davranmasını istəyirsinizsə, siz də ona o cür davranın. Başqalarının yanında onu danlayaraq və ya nəsihət verdiyinizi zənn edərək təhqir etməyin. Nə qədər kiçik olsalar da unutmayın ki, onlar da bizim kimi bir şəxsiyyətdir və şəxsiyyəti alçaldılan hər kəs indi olmasa belə bir gün bütün bunlara sərt reaksiyalar verəcəkdir.

Bir çox valideynlərin əsas qorxusu odur ki, mühit bütün əziyyətlərini bir andaca yerə çırpacaq və istəmədikləri nəticələrlə üzləşəcəklər. Hər halda ətrafımızda olan heç nə bizdən təsirsiz yan keçmir, ancaq övladlarımıza verdiyimiz tərbiyədən əmin olduqdan sonra qalan hər şeyi hissə-hissə öz axınına buraxmaq lazımdır. Daim nəzarətdə olan uşaq da öz sərbəstliyini itirə və ya əksinə heç gözləmədiyiniz reaksiyalar verə bilər.

Övladları ilə yaxın olmağı bacaran, onların hiss və düşüncələrinə önəm verən valideynlər hətta illər keçsə belə bütün bunların bəhrəsini görməyə davam edəcəklər.

Bəmbəyaz bir səhifə ikən onları cızma-qara etməkdənsə, öz dahi əsərinizi yarada bilərsiniz.